Αγνωστες πτυχές της αρχαίας πόλης που δεσπόζει πάνω στο λόφο της Γορίτσας φωτίζουν τα ευρήματα που αποκάλυψε η αρχαιολογική έρευνα, δίνοντας σημαντικές πληροφορίες για τον πολιτισμό και τα ταφικά έθιμα του μακραίωνου παρελθόντος. Το όνομα της αρχαίας πόλης που κοσμεί τον λόφο της Γορίτσας παραμένει ακόμη άγνωστο, παρά τις προσπάθειες των περιηγητών του 18ου και 19ου αιώνα, αλλά και των μεταγενέστερων μελετητών. Το χωροταξικό, αρδευτικό και οχυρωματικό της σύστημα μαρτυρούν τον οργανωμένο αστικό χαρακτήρα της πόλης, η οποία διέθετε πανοραμική θέα στον Παγασητικό Κόλπο, καταλάμβανε έκταση 4.000 περίπου στρεμμάτων και κατοικήθηκε μόνο κατά την ύστερη κλασική και πρώιμη ελληνιστική περίοδο, δηλαδή από τα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ. μέχρι τα μέσα του 3ου αιώνα π.Χ.Οι λόγοι που επέβαλλαν την ίδρυση μιας νέας, οχυρής πόλης στο μυχό του Παγασητικού πρέπει να αναζητηθούν στα ιστορικά γεγονότα, που εκτυλίχθηκαν στον ελλαδικό χώρο στα μέσα του 4ου αι. π.Χ. και με τις στρατηγικές κινήσεις του βασιλέα των Μακεδόνων, Φίλιππου Β΄. H ίδρυση της πόλης στη Γορίτσας εντάσσεται πιθανά στα πλαίσια ενός ευρύτερου πολιτικού και στρατιωτικού σχεδιασμού, που εφάρμοσε ο Φίλιππος Β΄ στη Μαγνησία το 352 π.Χ. με την κατασκευή οχυρώσεων. Το πρόγραμμα αυτό διεκόπη και πιθανά η κατασκευή της πόλης παρέμεινε ημιτελής, έως το 316 - 298 π.Χ, οπότε ολοκληρώθηκε από τον Κάσσανδρο. Η σύντομη χρονική περίοδο κατοίκησης της πόλης συνδέεται με την ίδρυση της αρχαίας Δημητριάδας το 294 π.Χ. και τον αναγκαστικό συνοικισμό της από τις γειτονικές κώμες. Οι κάτοικοι της πόλης στη Γορίτσας εγκατέλειψαν πιθανόν σταδιακά την πόλη έως το 250 π.Χ. Έκτοτε η περιοχή παραμένει ένα ανοιχτό αρχαίο μνημείο.
Η πόλη που ήταν οχυρωμένη, περιβάλλεται από ένα ισχυρό τείχος μήκους 2.800 μέτρων, το οποίο είχε κατασκευαστεί σε μία οικοδομική φάση με μεγάλη επιμέλεια και προσεχτικό σχεδιασμό σύμφωνα με το «ψευδο-ισόδομο» σύστημα. Την αμυντική ισχύ του τείχους ενίσχυαν 33 πύργοι, που αναπτύσσονταν χωρίς κανονικότητα στη μεταξύ τους απόσταση, η είσοδος στο εσωτερικό της πόλης πραγματοποιούνταν από τρεις Πύλες, τη Βόρεια, την Ανατολική και τη Δυτική, στις οποίες κατέληγαν οι κεντρικοί δρόμοι της πόλης και στην κορυφή του λόφου διαμορφώθηκε η Ακρόπολη, όπου εντοπίστηκαν 87 λίθινα σφαιρικά βλήματα. Στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο χώρος της Ακρόπολης χρησιμοποιήθηκε ξανά ως οχυρό. Εντυπωσιακή είναι η κατασκευή που σώζεται στη βόρεια πλευρά του τείχους και αποτελείται από δύο συμπαγείς πύργους ημικυκλικής κάτοψης στην πίσω πλευρά των οποίων αναπτύσσονται δύο ορθογώνια δωμάτια.
Τα συμφραζόμενα συνθέτουν τα επιμέρους χαρακτηριστικά της αρχαίας πόλης, που διέθετε δόμηση σύμφωνα με το Ιπποδάμειο σύστημα, 400-500 σπίτια ορθογώνιας κάτοψης, όπου ζούσαν κατά προσέγγιση 3.000 – 3.500 κάτοικοι, καθώς και σύστημα ύδρευσης μέσω υδρευτικών καναλιών, που μετέφεραν πόσιμο νερό από την πλησιέστερη πηγή, ενώ λαξευμένες στο βράχο δεξαμενές διατηρούσαν νερό για περιπτώσεις ανάγκης. Το ενδιαφέρον των αρχαιολόγων είναι στραμμένο στον τριγωνικό ανοιχτό χώρο που λειτουργούσε πιθανά ως «αγορά», δημόσιος χώρος συγκέντρωσης των πολιτών, όπου εντοπίζονται δύο ιδιόμορφες κατασκευές: μια κυκλική κατασκευή, που μπορεί να συσχετιστεί με ένα προγονικό «ηρώο» και εν γένει με τους ιδρυτές της πόλης και μια ορθογώνια κατασκευή, που πιθανά αποτελούσε έναν εξώστη για τους δημόσιους ομιλητές.
Νέα στοιχεία από τα νεκροταφεία
Τα νεκροταφεία της πόλης εκτείνονται εκτός των τειχών, στις παρυφές του λόφου της Γορίτσας. Κοντά στη δυτική Πύλη, εντοπίστηκαν μεμονωμένοι κιβωτιόσχημοι τάφοι, που χαρακτηρίστηκαν ως ταφικά μνημεία. Από τον ίδιο χώρο προέρχεται μαρμάρινη στήλη με την επιγραφή ΩΡΟΥ, που πιθανά αναφέρεται στο όνομα μιας Αιγυπτιακής θεότητας. Τάφοι επίσης εντοπίστηκαν στη σημερινή Παιδόπολη και σε άλλα σημεία.
Μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα της οργάνωσης των νεκροταφείων της πόλης στη Γορίτσα απέδωσε η σωστική ανασκαφική έρευνα, στις βόρειες παρυφές του λόφου της Γορίτσας, που πραγματοποιήθηκε από την αρχαιολόγο κ. Ζωή Μαλακασιώτη, σήμερα επίτιμη αναπληρώτρια προϊσταμένη της ΙΓ΄ ΕΠΚΑ, στα πλαίσια κατασκευής της Περιφερειακής οδού Βόλου – Αγριάς. Στο χώρο αυτό, αποκαλύφθηκε τμήμα ενός εκτεταμένου και οργανωμένου νεκροταφείου που ανήκει στην πόλη της Γορίτσας και καλύπτει χρονολογικά τα όρια ζωής της πόλης (350 – 250 π.Χ.). Συγκεκριμένα, στο χώρο κατάληψης του έργου αποκαλύφθηκαν 60 τάφοι, ενώ το νεκροταφείο καταλαμβάνει μια πολύ μεγαλύτερη έκταση από αυτή που έχει ερευνηθεί.
Η πρόσφατη ανασκαφική έρευνα που διεξήχθη από την ΙΓ΄ ΕΠΚΑ, υπήρξε πολύτιμη, γιατί απέδωσε σαφή στοιχεία για τα ταφικά έθιμα των κατοίκων της πόλης στη Γορίτσας. Οι τάφοι ανήκουν κυρίως σε ταφές ενηλίκων και σπανιότερα σε παιδιά. Οι τάφοι των ενηλίκων είναι κατά κανόνα λαξευμένοι στο φυσικό βράχο της περιοχής στον τύπο του κιβωτιόσχημου τάφου. Καλύπτονται από ασβεστολιθικές πλάκες. Σε κάποιες περιπτώσεις, ο τάφος ήταν οριοθετημένος από ένα περίβολο. Η λάξευση των τάφων στο φυσικό βράχο της περιοχής αποτελεί μια επιλογή αξιοποίησης του φυσικού τοπίου του νεκροταφείου. Οι παιδικοί τάφοι παρουσιάζουν μεγαλύτερη ποικιλία ως προς την ταφική τυπολογία. Πρόκειται: για κεραμοσκεπείς, κιβωτιόσχημους τάφους και για τον τύπο της μικρής λάρνακας-κιβωτίου. Οι τάφοι εντοπίζονται με σχετικά μεγάλη πυκνότητα στο χώρο. Οι νεκροί τοποθετούνται σε ύπτια στάση, κατά κανόνα με το κεφάλι προς την ανατολή. Στην πλειονότητά τους οι τάφοι περιέχουν έναν νεκρό. Σε λίγες περιπτώσεις, εντοπίζονται δύο σκελετοί ενηλίκων στον ίδιο τάφο, αν και δεν είναι δυνατό να πιστοποιηθεί εάν πρόκειται για διπλή, ταυτόχρονη ταφή.
Σημαντικά ευρήματα
Τα κτερίσματα, που εντοπίστηκαν κατά την ανασκαφή του νεκροταφείου είναι πολυάριθμα και περιλαμβάνουν πήλινα αγγεία, νομίσματα, (χάλκινα και αργυρά), σιδερένιες στλεγγίδες, σιδερένια εγχειρίδια, χάλκινα κάτοπτρα, χάλκινους και σιδερένιους ήλους (καρφιά) και άλλα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι προσφορές, που εντοπίζονται επάνω από τις καλυπτήριες πλάκες των τάφων και κατά κανόνα, αλλά και περιμετρικά των τάφων. Οι προσφορές αυτές, που κατά κύριο λόγο περιλαμβάνουν αγγεία, συνδέονται με μεταταφικές τελετές, που πραγματοποιήθηκαν μετά την τελετή της ταφής του νεκρού ή σε τελετές μνήμης και απόδοσης τιμής στους νεκρούς. Βρέθηκαν ακόμη και έξι επιτύμβιες στήλες με επιγραφές, που αναφέρονται σε ονόματα και πατρώνυμα νεκρών και χρονολογούνται στην κλασική περίοδο.
Η θέση της αρχαίας πόλης, αλλά και το φυσικό της περιβάλλον αποτελούν δύο στοιχεία, που συνέβαλαν, ώστε ο αρχαιολογικός χώρος της Γορίτσας να ενταχθεί στο ευρωπαϊκό έργο ECOSERT για αειφόρο περιβαλλοντική ανάπτυξη, στα πλαίσια του Κοινοτικού Προγράμματος RECITE II, που είχε στόχο την περιβαλλοντική αναβάθμιση και την ανάπτυξη οικολογικού και πολιτιστικού τουρισμού. Το αίτημα που προβάλλει κατά συνέπεια ανάγλυφο, είναι αυτό της «συστηματικής φύλαξης του χώρου, ώστε να λειτουργεί σωστά και να διατηρηθούν σε καλή κατάσταση τα περίπτερα ενημέρωσης , τα οποία δημιουργήθηκαν για την διευκόλυνση των επισκεπτών του αρχαιολογικού χώρου».
Ήδη η ΙΓ΄ ΕΠΚΑ αναλαμβάνει τις επόμενες μέρες πρωτοβουλία για την πραγματοποίηση σύσκεψης των αρμόδιων φορέων ώστε να εξευρεθεί βιώσιμη και αποτελεσματική λύση στο θέμα της διαρκούς φύλαξης, προστασίας και λειτουργίας των περιπτέρων ενημέρωσης και γενικότερα του αρχαιολογικού χώρου της Γορίτσας.
Συντάκτης: Γλυκερία Υδραίου
http://www.taxydromos.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου