Γιώργος Ιωαννίδης (aka Arpokratis)
«Να μετατρέψεις κάτι χρήσιμο, πρακτικό και λειτουργικό σε κάτι όμορφο – αυτή είναι η υποχρέωση του αρχιτέκτονα».
Karl F. Schinkel
Karl F. Schinkel
Ίσως σήμερα, ένα μεγάλο κομμάτι αυτής της αξίας να έχει χαθεί, μετά φυσικά από την σταδιακή απογύμνωση που δέχτηκε ο χώρος από τους εκάστοτε αρχαιοκάπηλους και τις αναρίθμητες φθορές που προκάλεσαν ποικίλα πολεμικά γεγονότα, όμως ποτέ κανένας Έλληνας δεν έστρεψε αδιάφορα το βλέμμα του από τον αρχαίο ναό της Σοφίας και τον βράχο πάνω στον οποίο ακόμη στέκεται.
Φορτισμένοι έτσι από την επιθυμία της εθνικής αναγέννησης, λίγα χρόνια μετά την επιτιχία της επανάστασης του 1821, το ελεύθερο πλέον Ελληνικό κράτος, επιδίωξε να φέρει πίσω στην Ακρόπολη το χαμένο της μεγαλείο, και να προσφέρει στην Αθήνα ένα νέο σύγχρονο αρχιτεκτονικό θαύμα.
Τα σχέδια της νέας αυτής Ακρόπολης έγιναν από τον σημαντικότερο αρχιτέκτονα της εποχής, η πραγματοποίηση του άγνωστου για εμάς σήμερα όμως, μεγαλεπήβολου αυτού έργου, δεν ολοκληρώθηκε ποτέ!
Ένα Όγδοο Θαύμα
Ήταν το 1832, όταν ο Βαυαρός πρίγκιπας Όθωνας του Wittelsbach ορίστηκε βασιλέας των Ελλήνων, κυβερνήτης σε ένα πρόσφατα σχηματισμένο κράτος όπου η πολύχρωνη τουρκοκρατία δεν είχε αφήσει πίσω παρά φτώχια και ερήμωση.
Στο πολυδοξασμένο αυτό τόπο όμως, ο νέος Βασιλιάς θέλησε να εγκαταστείσει το παλάτι του, στην νέα πρωτεύουσα του κράτους, ακριβώς στο κέντρο της Αθήνας, στην ιστορική Ακρόπολη.
Τα σχέδια για την πραγματοποίηση ενός τέτοιου σπουδαίου εγχειρήματος, ανέλαβε ο Γερμανός Karl Friedrich Schinkel (1781-1841), ο οποίος γεμάτος θαυμασμό για την πολιτισμική κληρονομία του νότιου Ευρωπαϊκού μας έθνους, έδωσε τον καλύτερο του εαυτό στην μελέτη και τον σχεδιασμό της ανακατασκευής ενός νέου, όγδου θαύματος!
Αναμφίβολα, το νεώτερο σύμπλεγμα των κτιρίων δεν θα έπρεπε να καταστρέψει με οποιοδήποτε τρόπο τα σωζόμενα οικοδομήματα, για αυτό και στα σχέδια του, ο Schinkel τοποθέτησε αρμονικά κάθε τι νέο, παράλληλα ή σε απόσταση από τα αρχαία κτίρια.
Για να διατηρηθεί μάλιστα η διάκριση ανάμεσα στο παλαιό και το νέο –δίχως φυσικά να υπάρχει μεγάλη οπτική διαφορά– όλα τα νέα κτίρια θα ακολουθούσαν μια ελαφριά Ρωμαική αρχιτεκτονική γραμμή, αρκετά όμοια με εκείνη με την οποία είχαν οικοδομηθεί οι βίλες της Πομποιήας.
Τα καλαίσθητα σχέδια θα περιελάμβαναν μεγάλους κήπους, συντριβάνια, ανακατασκευή του αγάλματος της θεάς Αθηνάς, ακόμη και ένα ιππόδρομο, συνολικές κατασκευές δηλαδή που θα έφερναν και πάλι πίσω την χαμένη ζωή στην κορυφή της πόλης μετατρέποντας ουσιαστικά τον ιερό βράχο, σε ένα ζωντανό διαχρονικό μουσείο.
Το επίκεντρο του νεώτερου συμπλέγματος, θα ήταν μια μεγαλειώδης αίθουσα υποδοχής, χώρος όπου θα συναντούσε ο Βασιλίας του φιλοξενούμενος του, φέρνοντας τους σε μια πανύψηλη αίθουσα διακοσμημένη με αναρίθμητα γλυπτά αρχαιοελληνικού ύφους και τέσσερις σειρές από κίονες και των τριών ρυθμών (Δωρικός, Ιωνικός, Κορινθιακός) που θα αναπαριστούσαν με αυτό τον τρόπο, το μεγαλείο και την δύναμη του Ελληνικού κράτους.
Για αρκετούς ίσως, η ιδέα και μόνο της κατασκευής μιας σειράς καινούργιων κτιρίων στον ιερό βράχο της Ακρόπολης, μοιάζει εξοργιστική αν όχι βέβηλη. Για τα μέσα του 19ου αιώνα όμως, η ανάγκη για την επαφή του σύγχρονου κόσμου με τον αρχαίο μέσα από πομπόδη κατασκευάσματα, ήταν μια μάλλον συνηθισμένη ιδέα, αρκεί να αναλογιστούμε το τεράστιο άγαλμα του Αχιλλέα στο Αχίλλειο της Κέρκυρας, ή ακόμη και το σύμπλεγμα των κτιρίων της Βιβλιοθήκης και της Εθνικής Πινακοθήκης στο κέντρο της Αθήνας.
Άλλωστε, τα σχέδια του Schinkel δεν περιελάμβαναν το παραμικρό για τον Παρθενόνα, ή για οποιοδήποτε άλλο κτίριο της αρχαίας Ακρόπολης η οποία απλά θα συμπληρόνονταν, τονίζοντας την δυναμική συνέχεια του Ελληνικού πνεύματος…
Ήταν το 1832, όταν ο Βαυαρός πρίγκιπας Όθωνας του Wittelsbach ορίστηκε βασιλέας των Ελλήνων, κυβερνήτης σε ένα πρόσφατα σχηματισμένο κράτος όπου η πολύχρωνη τουρκοκρατία δεν είχε αφήσει πίσω παρά φτώχια και ερήμωση.
Στο πολυδοξασμένο αυτό τόπο όμως, ο νέος Βασιλιάς θέλησε να εγκαταστείσει το παλάτι του, στην νέα πρωτεύουσα του κράτους, ακριβώς στο κέντρο της Αθήνας, στην ιστορική Ακρόπολη.
Τα σχέδια για την πραγματοποίηση ενός τέτοιου σπουδαίου εγχειρήματος, ανέλαβε ο Γερμανός Karl Friedrich Schinkel (1781-1841), ο οποίος γεμάτος θαυμασμό για την πολιτισμική κληρονομία του νότιου Ευρωπαϊκού μας έθνους, έδωσε τον καλύτερο του εαυτό στην μελέτη και τον σχεδιασμό της ανακατασκευής ενός νέου, όγδου θαύματος!
Αναμφίβολα, το νεώτερο σύμπλεγμα των κτιρίων δεν θα έπρεπε να καταστρέψει με οποιοδήποτε τρόπο τα σωζόμενα οικοδομήματα, για αυτό και στα σχέδια του, ο Schinkel τοποθέτησε αρμονικά κάθε τι νέο, παράλληλα ή σε απόσταση από τα αρχαία κτίρια.
Για να διατηρηθεί μάλιστα η διάκριση ανάμεσα στο παλαιό και το νέο –δίχως φυσικά να υπάρχει μεγάλη οπτική διαφορά– όλα τα νέα κτίρια θα ακολουθούσαν μια ελαφριά Ρωμαική αρχιτεκτονική γραμμή, αρκετά όμοια με εκείνη με την οποία είχαν οικοδομηθεί οι βίλες της Πομποιήας.
Τα καλαίσθητα σχέδια θα περιελάμβαναν μεγάλους κήπους, συντριβάνια, ανακατασκευή του αγάλματος της θεάς Αθηνάς, ακόμη και ένα ιππόδρομο, συνολικές κατασκευές δηλαδή που θα έφερναν και πάλι πίσω την χαμένη ζωή στην κορυφή της πόλης μετατρέποντας ουσιαστικά τον ιερό βράχο, σε ένα ζωντανό διαχρονικό μουσείο.
Το επίκεντρο του νεώτερου συμπλέγματος, θα ήταν μια μεγαλειώδης αίθουσα υποδοχής, χώρος όπου θα συναντούσε ο Βασιλίας του φιλοξενούμενος του, φέρνοντας τους σε μια πανύψηλη αίθουσα διακοσμημένη με αναρίθμητα γλυπτά αρχαιοελληνικού ύφους και τέσσερις σειρές από κίονες και των τριών ρυθμών (Δωρικός, Ιωνικός, Κορινθιακός) που θα αναπαριστούσαν με αυτό τον τρόπο, το μεγαλείο και την δύναμη του Ελληνικού κράτους.
Για αρκετούς ίσως, η ιδέα και μόνο της κατασκευής μιας σειράς καινούργιων κτιρίων στον ιερό βράχο της Ακρόπολης, μοιάζει εξοργιστική αν όχι βέβηλη. Για τα μέσα του 19ου αιώνα όμως, η ανάγκη για την επαφή του σύγχρονου κόσμου με τον αρχαίο μέσα από πομπόδη κατασκευάσματα, ήταν μια μάλλον συνηθισμένη ιδέα, αρκεί να αναλογιστούμε το τεράστιο άγαλμα του Αχιλλέα στο Αχίλλειο της Κέρκυρας, ή ακόμη και το σύμπλεγμα των κτιρίων της Βιβλιοθήκης και της Εθνικής Πινακοθήκης στο κέντρο της Αθήνας.
Άλλωστε, τα σχέδια του Schinkel δεν περιελάμβαναν το παραμικρό για τον Παρθενόνα, ή για οποιοδήποτε άλλο κτίριο της αρχαίας Ακρόπολης η οποία απλά θα συμπληρόνονταν, τονίζοντας την δυναμική συνέχεια του Ελληνικού πνεύματος…
Τα Ανάκτορα που Ποτέ δεν Χτίστηκαν
Τα γεγονότα όμως εξελίχθηκαν διαφορετικά από τα αρχικά όνειρα αφού οι υπολογισμοί ξεπέρασαν το πραγματικό και τα σχέδια του Schinkel –αν και αδιαμφισβήτητα αξιοθαύμαστα– δεν μπόρεσαν να πραγματοποιηθούν ποτέ!
Στην αλληλογραφία που αντάλλαξαν οι ευγενείς από την Ελλάδα με τον Γερμανό αρχιτέκτονα, δήλωναν τον θαυμασμό και τον ενθουσιασμό τους για τα σχέδια, τον εντυποσιασμό τους για την ομορφία των καλιτεχνιμάτων που ο Schinkel είχε προβλέψει για τον διάκοσμο των ανακτόρων αλλά και την απίστευτη δυσκολία τους να ανταπεξέλθουν οικονομικά στο κυριολεκτικά τιτάνιο αυτό έργο!
«Θα πρέπει να έρθουν ο Φιδίας και ο Καλικράτης…» αναφέρει στις επιστολές του τον Μάρτιο του 1936 ο Βασιλιάς «…και πάνω από όλα, ολόκληρο το υλικό που είχε χρησιμοποιήσει ο ίδιος ο Περικλής. Είμαστε αληθινά τόσο φτωχοί εδώ πέρα ώστε αδυνατούμε να επισκευάσουμε ακόμη και τον δρόμο για την Πεντέλη!»
Η απάντηση αυτή κατακεράυνοσε τον πενηνταπεντάχρονο αρχιτέκτονα ο οποίος αν και δέχτηκε την τιμή του Ελληνικού κράτους για την βράβευση του από το Ελληνικό Τάγμα της Απολύτρωσης, δεν μπόρεσε να κρύψει την πικρία του απαντόντας στον Βασιλιά πως «όλοκληρος ο νεανικός μου ενθουσιασμός και οι όμορφες ψευδεσθύσεις, καταστράφηκαν…»
Για τον Schinkel, η μη πραγματοποίση και αυτού του ονείρου, ήταν ίσως το τελευταίο χτύπημα από μια σειρά απορρίψεων για τα πολλά μεγαλεπήβολα σχέδια του που είχαν σκοπό να αλλάξουν την αρχιτεκτονική όψη της νεώτερης Ευρώπης. Ο σπουδαίος βέβαια αυτός εκπρόσωπος του νεοκλασικισμού, άφησε πίσω του πολλά άλλα στολίδια όπως είναι το Εθνικό Θέατρο στο Βερολίνο. Κανένα όμως δεν θα μπορούσε να συγκριθεί πραγματικά, με αυτό, το ξεχασμένο πια σήμερα όνειρο του, για την Ακρόπολη έτσι όπως αυτή ποτέ δεν έγινε!
Τα γεγονότα όμως εξελίχθηκαν διαφορετικά από τα αρχικά όνειρα αφού οι υπολογισμοί ξεπέρασαν το πραγματικό και τα σχέδια του Schinkel –αν και αδιαμφισβήτητα αξιοθαύμαστα– δεν μπόρεσαν να πραγματοποιηθούν ποτέ!
Στην αλληλογραφία που αντάλλαξαν οι ευγενείς από την Ελλάδα με τον Γερμανό αρχιτέκτονα, δήλωναν τον θαυμασμό και τον ενθουσιασμό τους για τα σχέδια, τον εντυποσιασμό τους για την ομορφία των καλιτεχνιμάτων που ο Schinkel είχε προβλέψει για τον διάκοσμο των ανακτόρων αλλά και την απίστευτη δυσκολία τους να ανταπεξέλθουν οικονομικά στο κυριολεκτικά τιτάνιο αυτό έργο!
«Θα πρέπει να έρθουν ο Φιδίας και ο Καλικράτης…» αναφέρει στις επιστολές του τον Μάρτιο του 1936 ο Βασιλιάς «…και πάνω από όλα, ολόκληρο το υλικό που είχε χρησιμοποιήσει ο ίδιος ο Περικλής. Είμαστε αληθινά τόσο φτωχοί εδώ πέρα ώστε αδυνατούμε να επισκευάσουμε ακόμη και τον δρόμο για την Πεντέλη!»
Η απάντηση αυτή κατακεράυνοσε τον πενηνταπεντάχρονο αρχιτέκτονα ο οποίος αν και δέχτηκε την τιμή του Ελληνικού κράτους για την βράβευση του από το Ελληνικό Τάγμα της Απολύτρωσης, δεν μπόρεσε να κρύψει την πικρία του απαντόντας στον Βασιλιά πως «όλοκληρος ο νεανικός μου ενθουσιασμός και οι όμορφες ψευδεσθύσεις, καταστράφηκαν…»
Για τον Schinkel, η μη πραγματοποίση και αυτού του ονείρου, ήταν ίσως το τελευταίο χτύπημα από μια σειρά απορρίψεων για τα πολλά μεγαλεπήβολα σχέδια του που είχαν σκοπό να αλλάξουν την αρχιτεκτονική όψη της νεώτερης Ευρώπης. Ο σπουδαίος βέβαια αυτός εκπρόσωπος του νεοκλασικισμού, άφησε πίσω του πολλά άλλα στολίδια όπως είναι το Εθνικό Θέατρο στο Βερολίνο. Κανένα όμως δεν θα μπορούσε να συγκριθεί πραγματικά, με αυτό, το ξεχασμένο πια σήμερα όνειρο του, για την Ακρόπολη έτσι όπως αυτή ποτέ δεν έγινε!
Ζωγραφική απεικόνιση του ίδιου του Schinkel για την μεγαλεπήβολη αίθουσα υποδοχής.
Η Ακρόπολη, έτσι όπως θα ήταν αν είχαν πραγματοποιηθεί τα σχέδια για την υλοποίηση των ανακτώρων.
Κάτοψη της Ακροπόλεως με τα ανάκτορα του Όθωνος επ’ αυτής, φανταστικό σχέδιο του αρχιτέκτονος K. Schinkel (1834).Σημείωση: Η παρούσα μελέτη δημοσιεύθηκε αρχικά στο περιοδικό mystery.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου