Του Γιώργου Ι. Κωστούλα
Μια μελαγχολική διαπίστωση, καθώς παρατηρούμε την όλο και μειούμενη ανάγκη για τη γλώσσα μας να παράγει δικούς της τεχνολογικούς, επιστημονικούς, πολιτιστικούς όρους, δηλαδή, λέξεις. Ο λόγος; Το παλιό γνωμικό: "Οπου δεν υπάρχει η έννοια ή το αντικείμενο, δεν υπάρχει και η λέξη". Με άλλα λόγια, η αναντιστοιχία μεταξύ του ανύπαρκτου εθνικού δημιουργικού μας έργου και της ανάγκης για έκφρασή του: Γλώσσα και σκέψη αναπτύσσονται σύμμετρα.
Το κακό είναι χειρότερο από αυτό που υποστηρίζεται επιφανειακά. Ότι το όλο ζήτημα δηλαδή εξαντλείται στο περιορισμένο λεξιλόγιο που χρησιμοποιούν οι νεοέλληνες, στην κακοποίηση του συντακτικού και της γραμματικής, στην κατάχρηση των ξένων λέξεων. Ή ακόμα και στην έλλειψη συνοχής του λόγου μας ή και της φράσης μας, στη δυσκολία να εκφραστούμε με σαφήνεια ή με πληρότητα, στην αδυναμία μας να ολοκληρώσουμε ένα νόημα.
Το κακό είναι χειρότερο από αυτό που υποστηρίζεται επιφανειακά. Ότι το όλο ζήτημα δηλαδή εξαντλείται στο περιορισμένο λεξιλόγιο που χρησιμοποιούν οι νεοέλληνες, στην κακοποίηση του συντακτικού και της γραμματικής, στην κατάχρηση των ξένων λέξεων. Ή ακόμα και στην έλλειψη συνοχής του λόγου μας ή και της φράσης μας, στη δυσκολία να εκφραστούμε με σαφήνεια ή με πληρότητα, στην αδυναμία μας να ολοκληρώσουμε ένα νόημα.
Το θέμα, με άλλα λόγια δεν είναι η έλλειψη γραμματικής παιδείας, ούτε το αν θα λέμε "της καθοδήγησης" ή "της καθοδηγήσεως", ή το "μετρό" αντί "υπόγειος". Όλα αυτά, σοβαρά μεν, δεν αποτελούν παρά μια φιλολογική προσέγγιση και θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν από μια σωστή γλωσσική αγωγή, ώστε τα συμπτώματα τους συν τω χρόνω να ελαττωθούν ή και να εκλείψουν.
Το πρόβλημα είναι η γλωσσική αχρησία, η αβουλία και η ατονία, η οποία όμως είναι μέρος της γενικότερης εθνικής αβουλίας που χαρακτηρίζει την τρέχουσα ελληνική ζωή στο σύνολό της.
Μετά τη μεταπολίτευση, η όποια παράδοση συνεχούς πρωτογενούς σκέψης ατονεί σταδιακά έως νεκρώσεως. Η πολιτική, πνευματική και κοινωνική ελίτ της χώρας διαπαιδαγωγείται πλέον αγγλοσαξονικά στο εξωτερικό, μαθαίνει να σκέφτεται αγγλοαμερικανικά, να καθρεπτίζεται σε υπερατλαντικούς καθρέπτες, να μην αναγνωρίζουν εαυτούς σε τίποτα ελληνικό και την παράδοση.
Με την απώλεια των παλαιών κωδίκων επικοινωνίας χάθηκε η εθνική μας ζωή, το αίσθημα της κοινότητας, το γηγενές βάθος, και το αίσθημα του προορισμού, που τον συντηρούσε επί αιώνες. Τι υπερασπιζόμαστε σήμερα ως έθνος; Και για πιο λόγο λεγόμαστε Έλληνες. Ή τι το κοινό έχουμε με τους Ελληνες παλαιοτέρων εποχών;
Ας μη γίνεται λόγος για τους αρχαίους Ελληνες... Διότι αν συμφωνήσουμε με τον Ισοκράτη ότι: "Ελληνες καλούνται οι της παιδεύσεως της ημετέρας μετέχοντες", τότε βέβαια θα δυσκολευτούμε να διεκδικήσουμε οποιουσδήποτε τίτλους ελληνικότητας.
Είναι η πρώτη φορά στην μακραίωνη ιστορία της, που η ελληνική γλώσσα κινδυνεύει. Κι αυτό γιατί δεν έχει τι να πει. Γιατί εμείς δεν έχουμε τι να πούμε. Αυτό που έχει να πει σήμερα η ελληνική γλώσσα, το λέει πιο καλά, πιο οικονομικά και πιο αυθεντικά η αγγλική. Πλέον, η ελληνική γλώσσα απλώς μεταφράζει. Ο ελληνικός λαός δεν έχει πια κανένα μήνυμα και καμιά δική του εκδοχή του κόσμου, την οποία να θέλει γλωσσικά να υπερασπισθεί στην παιδεία, την τέχνη, τη διοίκηση, την εκκλησία. Και όχι μόνο γλωσσικά, αλλά και αρχιτεκτονικά, επιστημονικά, καλλιτεχνικά, πολεοδομικά, καταναλωτικά κλπ.
Το χειρότερο: Το ελληνόπουλο σήμερα, στην εξοπλιστική του ηλικία, πλάθει και ασκεί το εκφραστικό του όργανο στην ξένη γλώσσα. Το ίδιο, οι νέοι επιστήμονες δεν μιλούν απλώς αγγλικά, αλλά σκέφτονται αγγλικά.
Οι νέες έννοιες παράγονται στην αγγλική γλώσσα και μεταφράζονται σε άλλες γλώσσες. Ζούμε ένα γλωσσικό αγγλικό imperium. Αν η γλώσσα αποτελεί μηχανισμό παραγωγής νοήματος και διαδικασία νοηματοδότησης του κόσμου, η ένδεια παραγωγής εννοιών σε μια γλώσσα, που λέγαμε στην αρχή, συνιστά ένδειξη, άλλα δυστυχώς και όρο κάθε πολιτικής, οικονομικής και πνευματικής συρρίκνωσης και αδυναμίας. Αυτό, δηλαδή, που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια.
Αυτά, σήμερα, για το γλωσσικό αγγλοσαξονικό imperium. Στο επόμενο για το- και χειρότερο- γεωπολιτικο -οικονομικό αγγλοσαξονικό imperium.
Αναφορές: Το θέμα έθεσε ο Ν. Ξυδάκης, με δύο άρθρα του, στην Καθημερινή. Βλ. επίσης: Ν. Φωκά, "Το γλωσσικό μας πρόβλημα είναι εξωγλωσσικό", Εκδόσεις Ερμείας
* O κ. Κωστούλας είναι τέως Γενικός Διευθυντής εταιρειών του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού τομέα. Συγγραφέας. Το τελευταίο του βιβλίο με τίτλο: "Και οι Μάνατζερ έχουν ψυχή... ", κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Επτάλοφος.
Πηγή: www.capital.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου