Συγγνώμην, διά ποίο πράγμα συζητούμε;
Κατά πρώτον, θεμελιώνεται η παγανιστική παράδοσις εις τά συμπεράσματα μιάς ορθολογικής αναζητήσεως; Ποία σχέσις είναι δυνατόν νά υπάρχει μεταξύ ορθολογισμού καί παραδοσιακής αντιλήψεως; Ορθολογισμός είναι η "θεωρία πού υποστηρίζει ότι ο ορθός λόγος, δηλαδή η λογική, αποτελεί τήν κυρία καί ασφαλέστερη πηγή γνώσεως σέ αντιδιαστολή πρός τήν εμπειροκρατία, τήν θεοκρατία τού Μεσαίωνος ή τήν αναγωγή εις τήν παράδοσι μιάς αυθεντίας [Λεξικόν Νεοελληνικής Γ. Μπαμπινιώτη]".
Αυτό πού διδάσκει η παραδοσιακή θρησκεία είναι ότι εις τόν Κόσμο δέν συμβαίνουν τά δογματιζόμενα από τόν μονοθεϊσμόν θαύματα καί καπρίτσια τού εξωκοσμικού Θεού αλλ' αντιθέτως τά πάντα διέπονται από τήν λογικήν τού φυσικού νόμου η οποία είναι πάντοτε η αυτή, σταθερά καί απαρασάλευτος: "φύσεως τό βέβαιον ακλινές αστασίαστον αεί τηρούντα νόμον".
Η λογική δέ αυτή καθώς καί η λειτουργία τού Κόσμου δύναται ικανοποιητικώς νά μελετηθή διά τής επιστήμης τής Λογικής. Τούτο δύναται νά διατυπωθή απλά λέγοντας ότι υπάρχει μία λογική συνοχή καί αλληλουχία εις τήν πορείαν τών πραγμάτων. Όμως ποίαν σχέσιν είναι δυνατόν νά έχη αυτό πρός τό λεγόμενον ότι "η παγανιστική παράδοσις δέν θεμελιώνεται εις τήν αυθαιρεσία αλλά εις τά συμπεράσματα μιάς ορθολογικής αναζητήσεως;"
Η παραδοσιακή θρησκεία δέν είναι ο ρηχός ορθολογισμός τού 18ου αιώνος, δέν θεμελιώνεται εις τά συμπεράσματα μιάς ορθολογικής αναζητήσεως. Απλώς αυτό πού λέγομε διά νά διαχωρίσωμε τήν παραδοσιακή θέσι από τήν μονοθεϊστική αυθαιρεσία είναι ότι αι παραδοσιακαί απόψεις είναι ορθολογικαί, τουτέστιν δέν περιέχουν λογικάς αντιφάσεις τού τύπου "φλεγομένη καί μή καιομένη βάτος" ή "αλόχευτος τόκος" καί είναι δυνατόν νά περιγραφούν κατά τρόπον λογικής-γεωμετρικής αλληλουχίας. Είναι δυνατόν νά γραφή βιβλίον τών πεποιθήσεων τών παραδοσιακών θρησκειών κατά τόν γεωμετρικόν τρόπον τού Σπινόζα.
Η παραδοσιακή θρησκεία προερχομένη από τήν Χρυσή Εποχή είναι πλήρως επιστημονική, όμως τάς αληθείας της, αι οποίαι πάντοτε προηγούντο τών επιστημονικών γνώσεων τής εποχής της, τάς οφείλει εις τήν θείαν διδασκαλίαν πεφωτισμένων Θεανθρώπων, εις τάς "Θεοπαραδότους φήμας", εις τάς εμπνεύσεις πού δίδουν οι Θεοί εις όσους είναι ώριμοι νά γνωρίσουν τό μυστήριον τής υπάρξεως!
Συγγνώμην, ο ορθολογισμός δέν είναι παρά ένα βασικόν εργαλείον ερεύνης τού Κόσμου, διά νά μήν περιπτίπτωμε εις χονδροειδείς πλάνας, τίποτε άλλο! Είναι ως νά συγχέωμε τά κατώτερα μαθηματικά μέ τά ανώτερα! Η παραδοσιακή θρησκεία είναι ένα περίλαμπρον οικοδόμημα τό οποίον είναι συνηρμοσμένο λογικώς, ως λογικώς καί μέ μαθηματικάς αναλογίας είναι λαξευμένοι καί συνηρμολογημένοι οι λίθοι τής μεγάλης Πυραμίδος, θά ήτο δέ κάποιος πολύ αφελής εάν ήθελε νά θεωρήση ότι τό μεγαλούργημα τούτο είναι απλώς αυταί αι μερικαί μαθηματικαί αναλογίαι!
Διά τού ορθολογισμού ουδέποτε θά δυνηθούμε νά αποδείξωμε τήν ύπαρξιν τών Ανωτέρων Κόσμων ή τής μετεμψυχώσεως, όμως ακολουθούντες τάς πρώτας θεμελιώδεις αρχάς πού αποτελούν τό κρηπίδωμα τού οικοδομήματος τής παραδοσιακής θρησκείας φθάνομε εις τήν ιδέαν τής μετεμψυχώσεως, τής Θεογονίας καί τών Ανωτέρων Κόσμων ουχί μόνων λογικώς αλλά καί νομοτελειακώς!
Αι θεοπαράδοται αρχαί δέν απάδουν πρός τά συμπεράσματα τής ορθολογικής αναζητήσεως καί αντιθέτως κάθε θεοπαράδοτος αρχή είναι δυνατόν νά ερευνηθή ορθολογικώς! Κύριον δέν συστατικόν τής εξελίξεως τού ανθρώπου είναι η ορθολογική μελέτη τών φυσικών νόμων, όμως άς προσέξωμε αυτήν τήν διαφοράν! Αι θεοπαράδοτοι διδασκαλίαι οφείλουν νά ακολουθούν τάς προσταγάς τής Λογικής αλλά δέν προέρχονται από ορθολογικάς ή φιλοσοφικάς υποθέσεις! Ως έχει λεχθή: "Αι εμπνεύσεις δέν είναι προσόν απορρέον από τόν άνθρωπον αλλά διοχετεύονται αυτώ εκ τού πνευματικού κόσμου".
Η παραδοσιακή θρησκεία θεμελιούται επί τής Ιεράς Παραδόσεως, ουχί δέ επί τής φιλοσοφικής speculation!
"Παίδων αθύρματα τά ανθρώπινα δοξάσματα"!
Δεύτερον, τί σημαίνει η λέξις "δόγμα"; Εις τήν σύγχρονο γλώσσα, καί υπό τήν έννοιαν η οποία μας ενδιαφέρει, δόγμα καλείται "τό σύνολον τών βασικών πεποιθήσεων μιάς θρησκείας", π.χ. τό προτεσταντικόν δόγμα. Δέν υπάρχει τοιούτον σύνολον βασικών πεποιθήσεων εις τήν παγανιστικήν παράδοσιν;
Εάν λάβωμε τάς παραδοσιακάς θρησκείας ως σύνολον δέν πρόκειται νά ανακαλύψωμε ωρισμένας βασικάς αρχάς κοινώς αποδεκτάς εις όλας;
Όλαι αι παραδοσιακαί θρησκείαι μοιράζονται μεγάλον αριθμόν βασικών αρχών αι οποίαι παρ' ουδενός αμφισβητούνται. Θά αναφέρουμε τάς θεμελιωδεστέρας:
• Η παραδοχή τής υπάρξεως τού Κόσμου ως μόνης οντότητος καί η απόρριψης οιασδήποτε σκέψεως δι' ύπαρξιν οιουδήποτε εξωκοσμικού πράγματος ή όντος. Διά τούτο ο χώρος τού Κόσμου είναι πραγματικός καί καλύπτει άνευ αρχής ή τέλους τό Πάν, ώστε δέν υπάρχει τόπος δι' οτιδήποτε εξωκοσμικόν, παρομοίως ο Χρόνος εκτείνεται άνευ αρχής ή τέλους προεδρεύων επί πάσης μεταβολής.
• Ο Κόσμος δέν χαρακτηρίζεται υπό χάους ή ασκόπου τυχαιότητος αλλ' αντιθέτως εντός αυτού διακρίνεται ο Λόγος, τουτέστιν αι αρχαί του διέπονται υπό λογικής διό επικρατεί η αρμονία, η εξέλιξις καί τό κάλλος.
• Εντός τού Κόσμου ευρίσκονται οι Ανώτεροι Κόσμοι τών θείων οντοτήτων καί κάθε παραδοσιακή θρησκεία διαθέτει Πάνθεον αποτελούμενο από πλήθος θείων οντοτήτων ιεραρχικώς ταξινομημένων εις βαθμίδας πού απαρτίζουν, εν τέλει, μέγα πυραμιδοειδές οικοδόμημα. Αυτάς δέ τάς θείας οντότητας οι πιστοί τάς εννοούν πάντοτε ως προσωπικότητας αυτοτελείς κεκτημένας ιδίας γνώσεως καί βουλήσεως καί ως πρός ταύτας απευθύνονται αναπέμποντες ευχάς, παρακλήσεις, εγκώμια, ύμνους καί δοξολογίας.
• Η αίσθησις ότι "τίποτε δέν χάνεται" αλλ' αντιθέτως ότι όλα εις τήν Φύσιν προχωρούν εις μίαν εξελικτικήν πορείαν πού οδηγεί εις τήν θέωσιν είναι η γενική αντίληψις όλων τών παραδοσιακών θρησκειών.
Κατόπιν τούτου ερωτώμεν: Αυταί αι αρχαί καί μόνον αι περί τών παραδοσιακών θρησκειών πανθομολογούμεναι δέν αρκούν διά νά συγκροτήσουν ένα σύνολον βασικών πεποιθήσεων στερεόν, λογικόν καί πλήρες; Εν φιλοσοφικόν σύστημα εκ τών στερεοτέρων καί πληρεστέρων δυνατών;
Προσέξατε δέν καί τήν σιδηράν αλληλουχίαν τών αρχών αυτών καί τών απορρεουσών εξ αυτών προτάσεων - πρόκειται δι' εν σύστημα πλήρους λογικής συνοχής. Συγκρίνατέ τό πρός τόν χριστιανισμόν πού οι προτάσεις περί υπάρξεως εξωκοσμικού Θεού, Κόσμου, αγγελικών ταγμάτων, σατανικών ταγμάτων, ιδιαιτέρως πλασθέντος ανθρώπου κ.ο.κ. ίστανται ανεξάρτητοι η μία τής άλλης, αποτελούσαι ουχί σύστημα αλλά συμπίλημα. Διά παράδειγμα δέν θίγεται η λογική τού συστήματος εάν αφαιρεθούν μέρη του, όπως δέ ισχυρίζεται ο ίδιος ο χριστιανισμός κάποτε υπήρχε μόνον ο Θεός καί τά αγγελικά καί σατανικά τάγματα, χωρίς τό σύστημα νά είναι ελλιπές!
Αλλ' άς έλθωμε καί εις τήν ιδίαν τήν Ελληνικήν θρησκείαν. Μήπως αυτή δέν αποτελεί σύστημα πλήρες εκ τού οποίου απορρέει μία σαφής καί συγκεκριμένη ηθική καί πρακτική φιλοσοφία; Διά παράδειγμα η βασική αρχή τής Ελληνικής θρησκείας η οποία θεωρεί ότι ο άνθρωπος εξελίσσεται μόνον διά τής κοινωνικής του δράσεως, εδημιούργησε τό φαινόμενον "Ελληνική Πόλις" καί τό φαινόμενον "πολίτης". Άς ενθυμηθούμε καί τόν νόμον τού Σόλωνος ο οποίος καταδικάζει οιονδήποτε πολίτη ο οποίος δέν λαμβάνει θέσιν εις περίπτωσιν εμφυλίου διαμάχης. Άς ενθυμηθούμε καί τόν Λεωνίδα ο οποίος διά τού πατριωτισμού του εισήλθε εις τούς Ανωτέρους Κόσμους, διό καί έως τό τέλος τής δημοσίας λατρείας εις τήν Ελλάδα απελάμβανε τιμάς ήρωος. Άς ενθυμηθούμε ξανά τούς αθανάτους Ηρακλειτείους λόγους: "Αριηφάτους Θεοί τιμώσοι καί άνθρωποι" καί πάλι: "Μόροι μέζονας μοίρας λαγχάνουσι"!
Η βασική αρχή τής Ελληνικής Θρησκείας η οποία θεωρεί ότι ο Κόσμος είναι ιερός καί θείος καί ότι ο άνθρωπος οφείλει, πρός ανταπόδοσιν διά τά αγαθά τά οποία λαμβάνει από τόν Κόσμο, νά τόν φροντίζη καί νά τόν διακοσμή, εγέννησε τό θαύμα τής κλασσικής Αρχιτεκτονικής αλλά καί αγάπην διά τήν φύσι, πολύ πρό τής εμφανίσεως τής οικολογίας.
Η Ελληνική θρησκεία ως γνωστόν θεωρεί ότι δέν υπάρχει επέκεινα τού κόσμου τούτου, επουράνιος πόλις εις τήν οποία ζή ο άνθρωπος, αλλά αντιθέτως ότι ακόμη καί όταν δυνηθή ο άνθρωπος νά εισέλθη εις τούς Ανωτέρους Κόσμους, κατοικία του θά είναι καί πάλι η πόλις του εις τήν οποία καί θά εδρεύη ως "ήρως πολιούχος". Αυτή η θεώρησις ωδήγησε ώστε νά γίνη κύριον χαρακτηριστικόν τής ελληνικής φυλετικής ψυχής η ασχολία μέ τούς νόμους καί τήν κοινωνική οργάνωσι, εις τά δυσκόλους δέ στιγμάς ο Έλλην αντιδρά μέ προσπάθειαν εκ νέου οργανώσεως τής κοινωνίας, Άς ενθυμηθούμε ότι ο Πλάτων αντιδρά έναντι τού κατεστραμμένου κόσμου τού Πελοποννησιακού πολέμου διά μεθόδων καθαρώς πολιτκών, ως τό ταξίδιο εις Σικελία, η αποστολή τού Δίωνος εις τήν Σικελία, η συγγραφή τής "Πολιτείας" καί τών "Νόμων". Μετά από σχεδόν δύο χιλιάδες έτη, εις τά 1450, είς μίαν άλλην καμπήν όπου ο Ελληνισμός απειλείται καί πάλι μέ οριστικήν εξαφάνισιν, ο Πληθών αντιδρά κατά τόν ίδιο τρόπο μέ προσπάθεια κοινωνικής οργανώσεως καί συγγράφει τούς ιδικούς του "Νόμους".
Η Ελληνική θρησκεία θεωρούσα ακόμη επίσης ότι εις τόν Κόσμο κυριαρχεί απολύτως ο φυσικός Νόμος καί ότι ο άνθρωπος αποκτά τήν γνώσιν μελετών καί ερευνών τούς φυσικούς νόμους, επιτάσσει καί επιβάλλει τήν γενήση τής επιστημονικής σκέψεως. Άς μήν ξεχνούμε ότι ο Απόλλων θέτει τό Δήλιον πρόβλημα εν αντιθέσει πρός τόν Μεσαίωνα πού απαγορεύει τήν μελέτη τών μαθηματικών!
Κατόπιν όλων αυτών δυνάμεθα νά ισχυριζόμεθα ότι η θρησκεία μας "στερείται παντελώς δόγματος";
Εάν λάβωμε τάς παραδοσιακάς θρησκείας ως σύνολον δέν πρόκειται νά ανακαλύψωμε ωρισμένας βασικάς αρχάς κοινώς αποδεκτάς εις όλας;
Όλαι αι παραδοσιακαί θρησκείαι μοιράζονται μεγάλον αριθμόν βασικών αρχών αι οποίαι παρ' ουδενός αμφισβητούνται. Θά αναφέρουμε τάς θεμελιωδεστέρας:
• Η παραδοχή τής υπάρξεως τού Κόσμου ως μόνης οντότητος καί η απόρριψης οιασδήποτε σκέψεως δι' ύπαρξιν οιουδήποτε εξωκοσμικού πράγματος ή όντος. Διά τούτο ο χώρος τού Κόσμου είναι πραγματικός καί καλύπτει άνευ αρχής ή τέλους τό Πάν, ώστε δέν υπάρχει τόπος δι' οτιδήποτε εξωκοσμικόν, παρομοίως ο Χρόνος εκτείνεται άνευ αρχής ή τέλους προεδρεύων επί πάσης μεταβολής.
• Ο Κόσμος δέν χαρακτηρίζεται υπό χάους ή ασκόπου τυχαιότητος αλλ' αντιθέτως εντός αυτού διακρίνεται ο Λόγος, τουτέστιν αι αρχαί του διέπονται υπό λογικής διό επικρατεί η αρμονία, η εξέλιξις καί τό κάλλος.
• Εντός τού Κόσμου ευρίσκονται οι Ανώτεροι Κόσμοι τών θείων οντοτήτων καί κάθε παραδοσιακή θρησκεία διαθέτει Πάνθεον αποτελούμενο από πλήθος θείων οντοτήτων ιεραρχικώς ταξινομημένων εις βαθμίδας πού απαρτίζουν, εν τέλει, μέγα πυραμιδοειδές οικοδόμημα. Αυτάς δέ τάς θείας οντότητας οι πιστοί τάς εννοούν πάντοτε ως προσωπικότητας αυτοτελείς κεκτημένας ιδίας γνώσεως καί βουλήσεως καί ως πρός ταύτας απευθύνονται αναπέμποντες ευχάς, παρακλήσεις, εγκώμια, ύμνους καί δοξολογίας.
• Η αίσθησις ότι "τίποτε δέν χάνεται" αλλ' αντιθέτως ότι όλα εις τήν Φύσιν προχωρούν εις μίαν εξελικτικήν πορείαν πού οδηγεί εις τήν θέωσιν είναι η γενική αντίληψις όλων τών παραδοσιακών θρησκειών.
Κατόπιν τούτου ερωτώμεν: Αυταί αι αρχαί καί μόνον αι περί τών παραδοσιακών θρησκειών πανθομολογούμεναι δέν αρκούν διά νά συγκροτήσουν ένα σύνολον βασικών πεποιθήσεων στερεόν, λογικόν καί πλήρες; Εν φιλοσοφικόν σύστημα εκ τών στερεοτέρων καί πληρεστέρων δυνατών;
Προσέξατε δέν καί τήν σιδηράν αλληλουχίαν τών αρχών αυτών καί τών απορρεουσών εξ αυτών προτάσεων - πρόκειται δι' εν σύστημα πλήρους λογικής συνοχής. Συγκρίνατέ τό πρός τόν χριστιανισμόν πού οι προτάσεις περί υπάρξεως εξωκοσμικού Θεού, Κόσμου, αγγελικών ταγμάτων, σατανικών ταγμάτων, ιδιαιτέρως πλασθέντος ανθρώπου κ.ο.κ. ίστανται ανεξάρτητοι η μία τής άλλης, αποτελούσαι ουχί σύστημα αλλά συμπίλημα. Διά παράδειγμα δέν θίγεται η λογική τού συστήματος εάν αφαιρεθούν μέρη του, όπως δέ ισχυρίζεται ο ίδιος ο χριστιανισμός κάποτε υπήρχε μόνον ο Θεός καί τά αγγελικά καί σατανικά τάγματα, χωρίς τό σύστημα νά είναι ελλιπές!
Αλλ' άς έλθωμε καί εις τήν ιδίαν τήν Ελληνικήν θρησκείαν. Μήπως αυτή δέν αποτελεί σύστημα πλήρες εκ τού οποίου απορρέει μία σαφής καί συγκεκριμένη ηθική καί πρακτική φιλοσοφία; Διά παράδειγμα η βασική αρχή τής Ελληνικής θρησκείας η οποία θεωρεί ότι ο άνθρωπος εξελίσσεται μόνον διά τής κοινωνικής του δράσεως, εδημιούργησε τό φαινόμενον "Ελληνική Πόλις" καί τό φαινόμενον "πολίτης". Άς ενθυμηθούμε καί τόν νόμον τού Σόλωνος ο οποίος καταδικάζει οιονδήποτε πολίτη ο οποίος δέν λαμβάνει θέσιν εις περίπτωσιν εμφυλίου διαμάχης. Άς ενθυμηθούμε καί τόν Λεωνίδα ο οποίος διά τού πατριωτισμού του εισήλθε εις τούς Ανωτέρους Κόσμους, διό καί έως τό τέλος τής δημοσίας λατρείας εις τήν Ελλάδα απελάμβανε τιμάς ήρωος. Άς ενθυμηθούμε ξανά τούς αθανάτους Ηρακλειτείους λόγους: "Αριηφάτους Θεοί τιμώσοι καί άνθρωποι" καί πάλι: "Μόροι μέζονας μοίρας λαγχάνουσι"!
Η βασική αρχή τής Ελληνικής Θρησκείας η οποία θεωρεί ότι ο Κόσμος είναι ιερός καί θείος καί ότι ο άνθρωπος οφείλει, πρός ανταπόδοσιν διά τά αγαθά τά οποία λαμβάνει από τόν Κόσμο, νά τόν φροντίζη καί νά τόν διακοσμή, εγέννησε τό θαύμα τής κλασσικής Αρχιτεκτονικής αλλά καί αγάπην διά τήν φύσι, πολύ πρό τής εμφανίσεως τής οικολογίας.
Η Ελληνική θρησκεία ως γνωστόν θεωρεί ότι δέν υπάρχει επέκεινα τού κόσμου τούτου, επουράνιος πόλις εις τήν οποία ζή ο άνθρωπος, αλλά αντιθέτως ότι ακόμη καί όταν δυνηθή ο άνθρωπος νά εισέλθη εις τούς Ανωτέρους Κόσμους, κατοικία του θά είναι καί πάλι η πόλις του εις τήν οποία καί θά εδρεύη ως "ήρως πολιούχος". Αυτή η θεώρησις ωδήγησε ώστε νά γίνη κύριον χαρακτηριστικόν τής ελληνικής φυλετικής ψυχής η ασχολία μέ τούς νόμους καί τήν κοινωνική οργάνωσι, εις τά δυσκόλους δέ στιγμάς ο Έλλην αντιδρά μέ προσπάθειαν εκ νέου οργανώσεως τής κοινωνίας, Άς ενθυμηθούμε ότι ο Πλάτων αντιδρά έναντι τού κατεστραμμένου κόσμου τού Πελοποννησιακού πολέμου διά μεθόδων καθαρώς πολιτκών, ως τό ταξίδιο εις Σικελία, η αποστολή τού Δίωνος εις τήν Σικελία, η συγγραφή τής "Πολιτείας" καί τών "Νόμων". Μετά από σχεδόν δύο χιλιάδες έτη, εις τά 1450, είς μίαν άλλην καμπήν όπου ο Ελληνισμός απειλείται καί πάλι μέ οριστικήν εξαφάνισιν, ο Πληθών αντιδρά κατά τόν ίδιο τρόπο μέ προσπάθεια κοινωνικής οργανώσεως καί συγγράφει τούς ιδικούς του "Νόμους".
Η Ελληνική θρησκεία θεωρούσα ακόμη επίσης ότι εις τόν Κόσμο κυριαρχεί απολύτως ο φυσικός Νόμος καί ότι ο άνθρωπος αποκτά τήν γνώσιν μελετών καί ερευνών τούς φυσικούς νόμους, επιτάσσει καί επιβάλλει τήν γενήση τής επιστημονικής σκέψεως. Άς μήν ξεχνούμε ότι ο Απόλλων θέτει τό Δήλιον πρόβλημα εν αντιθέσει πρός τόν Μεσαίωνα πού απαγορεύει τήν μελέτη τών μαθηματικών!
Κατόπιν όλων αυτών δυνάμεθα νά ισχυριζόμεθα ότι η θρησκεία μας "στερείται παντελώς δόγματος";
Εάν καλοπροαιρέτως ομιλούν, όσοι τό λέγουν αυτό, μήπως εννοούν ότι τό πλαίσιον ερεύνης καί προσεγγίσεως τού ιερού εις τάς παραδοσιακάς θρησκείας είναι ευρύ καί αφήνει περιθώρια εις τόν άνθρωπον νά προσεγγίση τάς μεγάλας αληθείας διά πολλών τρόπων αναλόγων τής ιδιοσυστασίας του;
Φερ' ειπείν διά τής αφοσιώσεως εις τήν λατρείαν (Μπακτι γιόγκα) ή διά τής φυσιογνωστικής καί φιλοσοφικής μελέτης τού Κόσμου (Ράζα γιόγκα) ή διά τής κοινωνικής αλληλεγγύης καί προσφοράς (Κάρμα γιόγκα) κ.ο.κ.
Τούτο είναι πράγματι ορθόν, όμως δέν τό εκφράζουν ορθώς. Οφείλουν νά λέγουν ότι εις τήν παραδοσιακήν θρησκείαν υπάρχει μέγα εύρος εις τήν έννοιαν τού θρησκεύεσθαι εν αντιθέσει πρός τόν πιεστικόν τρόπον τού χριστιανισμού πού τό θρησκεύεσθαι συμποσούται εις μερικάς καταπιεστικάς επιταγάς: "άλλο δέν λέγουν οι ιεροκήρυκες πάρεξ νά μήν τρώγομε λάδι τάς Τετράδας" γράφει η Νομαρχία.
Μήπως πάλιν εννοούν ότι τό πλαίσιον ερεύνης καί προσεγγίσεως τού ιερού εις τάς παραδοσιακάς θρησκείας είναι ευρύ καί αφήνει περιθώρια εις τόν άνθρωπον φιλοσοφικού στοχασμού εν αντιθέσει πρός τόν χριστιανισμόν όπου στιγματίζουν τήν ιστορίαν του σφαγαί καί διώξεις διά διαφοράς επί ακατανοήτων εννοιών: ομοούσιος ή ομοιούσιος; θεοτόκος ή χριστοτόκος; μία φύσις ή δύο φύσεις; εκπόρευσις "καί εκ τού Υιού" ή όχι; κ.ο.κ.; Τότε οφείλουν νά λέγουν ότι η παραδοσιακή θρησκεία αφήνει ελεύθερον τόν φιλοσοφικόν στοχασμόν.
Βεβαίως όλα αυτά τά ανωτέρω έχουν τά όριά των. Είναι δυνατόν τό πλαίσιον νά είναι ευρύ αλλά κάποτε φθάνουμε καί εις τό όριόν του. Ουδείς δύναται καλυπτόμενος όπισθεν τής ελευθερίας τής φιλοσοφικής αναζητήσεως ή τού τρόπου τού θρησκεύεσθαι νά προσβάλλει ή νά σπιλώνη τήν θρησκείαν δρών ηθελημένως ή αθελήτως ως πράκτωρ τών εχθρών της, ως συκοφάντης ή προβοκάτωρ. Η ελευθερία πού μας παρέχει η ελληνική θρησκεία δέν σημαίνει ότι είμεθα ελεύθεροι νά τήν προσβάλλωμε καί νά τήν διαστρεβλώνωμε. Ιδού διατί εδικάσθη ο Αισχύλος επειδή μετέφερε εις τό θέατρον φράσιν τών αρρήτων Ελευσινίων Μυστηρίων ή κατεδικάσθη ο Θεόδωρος ο άθεος καί κατεστράφησαν δημοσίως τά συγγράματά του!
Άς επανέλθωμε όμως εις τό θέμα μας. Εάν δέν εννοούμε τά ανωτέρω καί δέν εκφραζόμεθα κακώς, αλλά εννοούντες καί άλλα γράφοντες, τότε τί συμβαίνει;
Τί εννοούμε λέγοντες ότι "απουσιάζει εντελώς απ' αυτήν τό δόγμα;" Εννοούμε ότι δέν διαθέτει σύνολον βασικών πεποιθήσεων;
Καί τό λέγουν αυτό άνθρωποι πού δηλώνουν ότι πιστεύουν εις τήν παραδοσιακήν θρησκείαν; Δηλαδή τί πιστεύουν; Όλοι όσοι έχουν σώας τάς φρένας όταν λέγουν πιστεύω, εννοούν σέ κάτι, όταν π.χ. λέγουν "πιστεύω στον σοσιαλισμό" εννοούν ότι πιστεύουν ως αληθές τό σύνολον τών βασικών πεποιθήσεων τού σοσιαλισμού! Αυτοί πού πιστεύουν; στην μή υπάρξι πεποιθήσεων; Πιστεύουν δηλαδή κάτι απροσδιόριστο; Κάτι πού μή έχοντας δόγμα δέν έχει καί νόημα;
Επιτελούς τί σημαίνει θρησκεία; Ποίοι είναι η σημερινοί κύριοι ορισμοί της;
Ο γενικότερος ορισμός τών λεξικών είναι ότι πρόκειται διά ένα σύστημα πεποιθήσεων - belief system.
Άλλοι ορισμοί:
"Η συλλογική έκφρασις ανθρωπίνων αξιών".
"Ένα σύστημα αξιών ή προτιμήσεων".
Αυτοί είναι οι λεγόμενοι ευρέως περιεκτικοί ορισμοί, οι οποίοι περικλείουν κάθε ιδεολογικόν σύστημα.
Όμως κυριαρχούν οι γνωστοί ως περιοριστικοί κατά τούς οποίους:
"διά νά δύναται ένα σύστημα πεποιθήσεων νά χαρακτηρισθή ως θρησκεία απαιτείται νά διαθέτη αφ' ενός συνοχήν καί αφ' ετέρου ειδικά στοιχεία περιλαμβάνοντα τήν φύσιν τού υπερτάτου όντος ή τών Θεών (θεολογία), τήν απαρχήν καί τήν κατάστασιν υπάρξεως τού σύμπαντος (κοσμολογία), κανόνας κατευθύνοντας τάς ανθρωπίνας σχέσεις (ηθική), κανόνας περί τής ορθής συμπεριφοράς έναντι τών υπέρ τόν άνθρωπον δυνάμεων (τελετουργικόν, θεία λατρεία), τήν φύσιν τής γνώσεως καί τάς ορθάς πηγάς της (επιστημολογία) καί τόν σκοπόν τής ζωής (τελολογία)".
Πηγή: The International Encyclopaedia of Education, Pergamon, 1995.
Έρχονται, λοιπόν, τώρα άνθρωποι καί μας λέγουν ότι πιστεύουν εις μίαν θρησκείαν πού δέν πληροί ούτε τόν ευρύτερον ορισμόν; Δηλαδή εις μίαν θρησκείαν πού δέν δικαιούται νά ονομάζεται καν θρησκεία;
Σήμερον πού ζούμε, ιδιαιτέρως εις τήν Ελλάδα, τόν λεγόμενον θάνατον τών ιδεολογιών, δηλαδή τήν πτώχευσιν όλων τών κρατουσών ιδεολογιών τού 20ου αιώνος, τού κομμουνισμού, τού σοσιαλισμού, τού καπιταλισμού, τού χριστιανισμού... Σήμερον πού αναδεικνύεται η ελληνική θρησκεία ως τό μόνο ζών καί προσηρμοσμένον εις τάς ανάγκας τού συγχρόνου ανθρώπου, σύνολον βασικών πεποιθήσεων.... Σήμερον ερχόμεθα εμείς νά τήν ακυρώσουμε, νά τήν εκμηδενίσωμε καί νά τήν αφανίσωμε, προσφέροντες πολύτιμο καί απρόσμενο υπηρεσία εις τούς εχθρούς της, λέγοντες τό απίθανον, ότι "απουσιάζει εντελώς απ' αυτήν τό δόγμα"!
Συγγνώμην, τούτο δέν διενοήθησαν νά ισχυρισθούν ούτε οι σφοδροτέροι τών πολεμίων οι εκτεταμένως συγγράψαντες πολεμικάς "Κατά Ελλήνων" Αθανάσιοι, Κύριλλοι, Χρυσόστομοι κ.λπ. καί έρχονται νά τό ισχυρισθούν χείλη ελληνίζοντα;
Δέν αντιλαμβάνονται όσοι ισχυρίζονται τά ανωτέρω ασύστατα καί αντιφατικά ότι τώρα στην κρίσιμο στιγμή τής αναγεννήσεως τής θρησκείας μας τοιαύται αντιλήψεις πού άλλοτε θά προκαλούν απλώς θυμηδίαν τώρα δρουν "προβοκατόρικα", τήν υπονομεύουν καί τήν αποδυναμώνουν;
Φερ' ειπείν διά τής αφοσιώσεως εις τήν λατρείαν (Μπακτι γιόγκα) ή διά τής φυσιογνωστικής καί φιλοσοφικής μελέτης τού Κόσμου (Ράζα γιόγκα) ή διά τής κοινωνικής αλληλεγγύης καί προσφοράς (Κάρμα γιόγκα) κ.ο.κ.
Τούτο είναι πράγματι ορθόν, όμως δέν τό εκφράζουν ορθώς. Οφείλουν νά λέγουν ότι εις τήν παραδοσιακήν θρησκείαν υπάρχει μέγα εύρος εις τήν έννοιαν τού θρησκεύεσθαι εν αντιθέσει πρός τόν πιεστικόν τρόπον τού χριστιανισμού πού τό θρησκεύεσθαι συμποσούται εις μερικάς καταπιεστικάς επιταγάς: "άλλο δέν λέγουν οι ιεροκήρυκες πάρεξ νά μήν τρώγομε λάδι τάς Τετράδας" γράφει η Νομαρχία.
Μήπως πάλιν εννοούν ότι τό πλαίσιον ερεύνης καί προσεγγίσεως τού ιερού εις τάς παραδοσιακάς θρησκείας είναι ευρύ καί αφήνει περιθώρια εις τόν άνθρωπον φιλοσοφικού στοχασμού εν αντιθέσει πρός τόν χριστιανισμόν όπου στιγματίζουν τήν ιστορίαν του σφαγαί καί διώξεις διά διαφοράς επί ακατανοήτων εννοιών: ομοούσιος ή ομοιούσιος; θεοτόκος ή χριστοτόκος; μία φύσις ή δύο φύσεις; εκπόρευσις "καί εκ τού Υιού" ή όχι; κ.ο.κ.; Τότε οφείλουν νά λέγουν ότι η παραδοσιακή θρησκεία αφήνει ελεύθερον τόν φιλοσοφικόν στοχασμόν.
Βεβαίως όλα αυτά τά ανωτέρω έχουν τά όριά των. Είναι δυνατόν τό πλαίσιον νά είναι ευρύ αλλά κάποτε φθάνουμε καί εις τό όριόν του. Ουδείς δύναται καλυπτόμενος όπισθεν τής ελευθερίας τής φιλοσοφικής αναζητήσεως ή τού τρόπου τού θρησκεύεσθαι νά προσβάλλει ή νά σπιλώνη τήν θρησκείαν δρών ηθελημένως ή αθελήτως ως πράκτωρ τών εχθρών της, ως συκοφάντης ή προβοκάτωρ. Η ελευθερία πού μας παρέχει η ελληνική θρησκεία δέν σημαίνει ότι είμεθα ελεύθεροι νά τήν προσβάλλωμε καί νά τήν διαστρεβλώνωμε. Ιδού διατί εδικάσθη ο Αισχύλος επειδή μετέφερε εις τό θέατρον φράσιν τών αρρήτων Ελευσινίων Μυστηρίων ή κατεδικάσθη ο Θεόδωρος ο άθεος καί κατεστράφησαν δημοσίως τά συγγράματά του!
Άς επανέλθωμε όμως εις τό θέμα μας. Εάν δέν εννοούμε τά ανωτέρω καί δέν εκφραζόμεθα κακώς, αλλά εννοούντες καί άλλα γράφοντες, τότε τί συμβαίνει;
Τί εννοούμε λέγοντες ότι "απουσιάζει εντελώς απ' αυτήν τό δόγμα;" Εννοούμε ότι δέν διαθέτει σύνολον βασικών πεποιθήσεων;
Καί τό λέγουν αυτό άνθρωποι πού δηλώνουν ότι πιστεύουν εις τήν παραδοσιακήν θρησκείαν; Δηλαδή τί πιστεύουν; Όλοι όσοι έχουν σώας τάς φρένας όταν λέγουν πιστεύω, εννοούν σέ κάτι, όταν π.χ. λέγουν "πιστεύω στον σοσιαλισμό" εννοούν ότι πιστεύουν ως αληθές τό σύνολον τών βασικών πεποιθήσεων τού σοσιαλισμού! Αυτοί πού πιστεύουν; στην μή υπάρξι πεποιθήσεων; Πιστεύουν δηλαδή κάτι απροσδιόριστο; Κάτι πού μή έχοντας δόγμα δέν έχει καί νόημα;
Επιτελούς τί σημαίνει θρησκεία; Ποίοι είναι η σημερινοί κύριοι ορισμοί της;
Ο γενικότερος ορισμός τών λεξικών είναι ότι πρόκειται διά ένα σύστημα πεποιθήσεων - belief system.
Άλλοι ορισμοί:
"Η συλλογική έκφρασις ανθρωπίνων αξιών".
"Ένα σύστημα αξιών ή προτιμήσεων".
Αυτοί είναι οι λεγόμενοι ευρέως περιεκτικοί ορισμοί, οι οποίοι περικλείουν κάθε ιδεολογικόν σύστημα.
Όμως κυριαρχούν οι γνωστοί ως περιοριστικοί κατά τούς οποίους:
"διά νά δύναται ένα σύστημα πεποιθήσεων νά χαρακτηρισθή ως θρησκεία απαιτείται νά διαθέτη αφ' ενός συνοχήν καί αφ' ετέρου ειδικά στοιχεία περιλαμβάνοντα τήν φύσιν τού υπερτάτου όντος ή τών Θεών (θεολογία), τήν απαρχήν καί τήν κατάστασιν υπάρξεως τού σύμπαντος (κοσμολογία), κανόνας κατευθύνοντας τάς ανθρωπίνας σχέσεις (ηθική), κανόνας περί τής ορθής συμπεριφοράς έναντι τών υπέρ τόν άνθρωπον δυνάμεων (τελετουργικόν, θεία λατρεία), τήν φύσιν τής γνώσεως καί τάς ορθάς πηγάς της (επιστημολογία) καί τόν σκοπόν τής ζωής (τελολογία)".
Πηγή: The International Encyclopaedia of Education, Pergamon, 1995.
Έρχονται, λοιπόν, τώρα άνθρωποι καί μας λέγουν ότι πιστεύουν εις μίαν θρησκείαν πού δέν πληροί ούτε τόν ευρύτερον ορισμόν; Δηλαδή εις μίαν θρησκείαν πού δέν δικαιούται νά ονομάζεται καν θρησκεία;
Σήμερον πού ζούμε, ιδιαιτέρως εις τήν Ελλάδα, τόν λεγόμενον θάνατον τών ιδεολογιών, δηλαδή τήν πτώχευσιν όλων τών κρατουσών ιδεολογιών τού 20ου αιώνος, τού κομμουνισμού, τού σοσιαλισμού, τού καπιταλισμού, τού χριστιανισμού... Σήμερον πού αναδεικνύεται η ελληνική θρησκεία ως τό μόνο ζών καί προσηρμοσμένον εις τάς ανάγκας τού συγχρόνου ανθρώπου, σύνολον βασικών πεποιθήσεων.... Σήμερον ερχόμεθα εμείς νά τήν ακυρώσουμε, νά τήν εκμηδενίσωμε καί νά τήν αφανίσωμε, προσφέροντες πολύτιμο καί απρόσμενο υπηρεσία εις τούς εχθρούς της, λέγοντες τό απίθανον, ότι "απουσιάζει εντελώς απ' αυτήν τό δόγμα"!
Συγγνώμην, τούτο δέν διενοήθησαν νά ισχυρισθούν ούτε οι σφοδροτέροι τών πολεμίων οι εκτεταμένως συγγράψαντες πολεμικάς "Κατά Ελλήνων" Αθανάσιοι, Κύριλλοι, Χρυσόστομοι κ.λπ. καί έρχονται νά τό ισχυρισθούν χείλη ελληνίζοντα;
Δέν αντιλαμβάνονται όσοι ισχυρίζονται τά ανωτέρω ασύστατα καί αντιφατικά ότι τώρα στην κρίσιμο στιγμή τής αναγεννήσεως τής θρησκείας μας τοιαύται αντιλήψεις πού άλλοτε θά προκαλούν απλώς θυμηδίαν τώρα δρουν "προβοκατόρικα", τήν υπονομεύουν καί τήν αποδυναμώνουν;
Θρησκεία, πίστις καί πιστός
Νά τό εμπεδώσωμε πλέον, η ελληνική θρησκεία, λέγουν αυτοί οι, κατά δήλωσιν τών, πιστοί της, δέν διαθέτει δόγμα, δηλαδή σύνολον βασικών πεποιθήσεων! Ελληνική θρησκεία σημαίνει άδεια νά έχης ότι πεποιθήσεις θέλεις, είναι συνώνυμον τού "ελευθερία τών πεποιθήσεων", τουτέστιν διακήρυξις δικαιωμάτων τού ανθρώπου! Ναί, γιατί όχι; "Ό,τι θέλουμε λέμε, φόρο θά πληρώσουμε;"
Όμως υπάρχει καί συνέχεια, λέγουν οι εν λόγω πιστοί ότι δέν θέλουν νά λέγονται πιστοί διότι η ελληνική θρησκεία δέν έχει πιστούς έχει κάτι άλλο! Τί άλλο; Προφανώς εραστάς τού παραλόγου!
Άς δούμε όμως τί λέγει τό λεξικόν εις τό λήμμα πίστις καί πιστός:
"Πίστη: 1. η βεβαιότητα ότι κάτι πού απορρέει από θεία αποκάλυψη ή ανθρώπινη αναζήτηση είναι αληθινό, ότι υπάρχει ή ισχύει: πίστη στην υπάρξι θεού.
2. ειδικότερα, η συνειδητή ή όχι αποδοχή τής υπάρξης θεού καί η προσήλωση σέ αυτόν, τό νά δέχεται κανείς τήν υπάρξι καί τήν ουσία του, σύμφωνα μέ συγκεκριμένο θρησκευτικό δόγμα: βαθιά πίστη.
3. τό θρήσκευμα, η θρησκεία: χριστιανική πίστη, θυσιάστικαν υπέρ πίστεως καί πατρίδος.
4. η παραδοχή τής αξίας, τής σπουδαιότητας (ιδέας, αρχής, θεωρίας κ.λπ.) καί η υποστήριξή τους: πίστη στα ιδεώδη τής δημοκρατίας.
Προέρχεται από τό ρήμα πείθω, καί κατά τήν αρχαία της έννοια δήλωνε τό αίσθημα βεβαιότητας πού αποκτά κάποιος έχοντας πεισθεί από τίς αποδείξεις.
Πιστός: 1. αυτός πού παραμένει σταθερός καί ακλόνητος σέ κάτι, πού δέν μεταβάλλει άποψη, στάση κ.λπ., πού δείχνει συνέπεια.
2. αυτός πού πιστεύει σέ θρησκευτικό δόγμα, ευλαβής: πιστός χριστιανός.
3. ο οπαδός θρησκείας εν γένει: οι πιστοί μαζεύτηκαν στην εκκλησία.
4. γενικότερα ο οπαδός: οι πιστοί τού κόμματος".
[Πηγή: Γ. Μπαμπινώτη, Λεξικό τής Νέας Ελληνικής Γλώσσας.]
Επομένως, αυτοί πού δέν θέλουν νά είναι πιστοί, τί θέλουν νά είναι; Θρησκεία καί πίστι είναι πράγματι συνώνυμα, δι' αυτό λέγομε "αλλαξοπιστώ: αλλάζω θρησκεία: κατά τήν περίοδο τής Τουρκοκρατίας πολλοί Έλληνες αλλαξοπίστησαν".
Επομένως τί εννοούν; Ειλικρινώς αδυνατούμε νά εννοήσουμε!
Παναγιώτης Μαρίνης
[Περιοδικό Ελληνικό Πάνθεον, τ. 12, Εαρινή Ισημερία 2001]
Νά τό εμπεδώσωμε πλέον, η ελληνική θρησκεία, λέγουν αυτοί οι, κατά δήλωσιν τών, πιστοί της, δέν διαθέτει δόγμα, δηλαδή σύνολον βασικών πεποιθήσεων! Ελληνική θρησκεία σημαίνει άδεια νά έχης ότι πεποιθήσεις θέλεις, είναι συνώνυμον τού "ελευθερία τών πεποιθήσεων", τουτέστιν διακήρυξις δικαιωμάτων τού ανθρώπου! Ναί, γιατί όχι; "Ό,τι θέλουμε λέμε, φόρο θά πληρώσουμε;"
Όμως υπάρχει καί συνέχεια, λέγουν οι εν λόγω πιστοί ότι δέν θέλουν νά λέγονται πιστοί διότι η ελληνική θρησκεία δέν έχει πιστούς έχει κάτι άλλο! Τί άλλο; Προφανώς εραστάς τού παραλόγου!
Άς δούμε όμως τί λέγει τό λεξικόν εις τό λήμμα πίστις καί πιστός:
"Πίστη: 1. η βεβαιότητα ότι κάτι πού απορρέει από θεία αποκάλυψη ή ανθρώπινη αναζήτηση είναι αληθινό, ότι υπάρχει ή ισχύει: πίστη στην υπάρξι θεού.
2. ειδικότερα, η συνειδητή ή όχι αποδοχή τής υπάρξης θεού καί η προσήλωση σέ αυτόν, τό νά δέχεται κανείς τήν υπάρξι καί τήν ουσία του, σύμφωνα μέ συγκεκριμένο θρησκευτικό δόγμα: βαθιά πίστη.
3. τό θρήσκευμα, η θρησκεία: χριστιανική πίστη, θυσιάστικαν υπέρ πίστεως καί πατρίδος.
4. η παραδοχή τής αξίας, τής σπουδαιότητας (ιδέας, αρχής, θεωρίας κ.λπ.) καί η υποστήριξή τους: πίστη στα ιδεώδη τής δημοκρατίας.
Προέρχεται από τό ρήμα πείθω, καί κατά τήν αρχαία της έννοια δήλωνε τό αίσθημα βεβαιότητας πού αποκτά κάποιος έχοντας πεισθεί από τίς αποδείξεις.
Πιστός: 1. αυτός πού παραμένει σταθερός καί ακλόνητος σέ κάτι, πού δέν μεταβάλλει άποψη, στάση κ.λπ., πού δείχνει συνέπεια.
2. αυτός πού πιστεύει σέ θρησκευτικό δόγμα, ευλαβής: πιστός χριστιανός.
3. ο οπαδός θρησκείας εν γένει: οι πιστοί μαζεύτηκαν στην εκκλησία.
4. γενικότερα ο οπαδός: οι πιστοί τού κόμματος".
[Πηγή: Γ. Μπαμπινώτη, Λεξικό τής Νέας Ελληνικής Γλώσσας.]
Επομένως, αυτοί πού δέν θέλουν νά είναι πιστοί, τί θέλουν νά είναι; Θρησκεία καί πίστι είναι πράγματι συνώνυμα, δι' αυτό λέγομε "αλλαξοπιστώ: αλλάζω θρησκεία: κατά τήν περίοδο τής Τουρκοκρατίας πολλοί Έλληνες αλλαξοπίστησαν".
Επομένως τί εννοούν; Ειλικρινώς αδυνατούμε νά εννοήσουμε!
Παναγιώτης Μαρίνης
[Περιοδικό Ελληνικό Πάνθεον, τ. 12, Εαρινή Ισημερία 2001]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου